Dağıtım kavramı, özgür yazılım felsefesinin çok alternatifli dünyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Linux'a özgü bir terimdir. Linux Dağıtımı ile vurgulanan aslında tam bir işletim sistemi olarak çalışır hale gelmiş bir özgür yazılım projeleri topluluğudur.
Bunun için sistemi kullanacak kullanıcı ya da sistemin üstleneceği göreve uygun olarak Linux çekirdeği ve birlikte binlerce özgür yazılım projesi ürünü kullanılarak birlikte çalışacak şekilde bir sistem oluşturulur.
Kullanım yaygınlıkları ve GNU/Linux dünyasına katkılarıyla öne çıkan bazı dağıtımlar vardır: Ubuntu, Debian, Slackware, Mandriva Linux (Mandrake), Pardus , Red Hat, Fedora Core, SUSE bunlardan bazılarıdır.
Bir Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya USB Bellek üzerinden çalışabilecek şekilde de tasarlanabilmektedir. Bir dağıtımın bu şekilde kullanılabilen sürümüne "Çalışan sürüm" (İngilizce: live version ), kullanıldığı medyalara göre de "Çalışan CD" (Live CD) veya "Çalışan USB" (Live USB) denilmektedir. Bazı dağıtımlar ise sadece çalışan sürümü ile yayınlanmaktadır. Bu alanda en çok bilinen dağıtım Debian temel alınarak hazırlanan Knoppix ve bir dağıtımı temel almamış olan Slax'dır. Ayrıca Mandrake temel alınarak hazırlanan Turkix (yerli) sayılabilir.
Kullanıcılar açısından dağıtımları birbirinden ayıran en önemli faktörler dağıtımların kullandıkları paket yönetim sistemleri, masaüstü ortamları ve yönetim araçlarıdır. Paket yönetim sistemleri yazılımların kurulup kaldırılması için kullanılırken, masaüstü ortamları kullanıcıların sistem gereksinimleri ve ihtiyaç duydukları masaüstü araçları ve konforu açısından önemlidir. Örneğin bazı sunucu dağıtımlarında hiçbir masaüstü ortamı bulunmazken Ubuntu gibi ev-ofis amaçlı bazı dağıtımların farklı masaüstü seçenekleri ile kullanılabilme imkânı bulunmaktadır.
Dağıtım geliştirme modelleri de paket yönetim sistemleri açısında temelde üç grupta incelenebilir. Bu üç grup ikili paket yönetimi, kaynak paket yönetimi ve melez paket yönetimidir. İkili yöntemde paketler yazılımcıların kaynak kodlarından ilgili dağıtımın özelliklerine uygun şekilde derlenerek ikili hale dönüştürülür ve paket depolarından kullanıcılara sunulur. Kaynak paketlerde ise yazılımlar kaynak kodları ile depolarda bulunur, kullanıcılar derleme işlemini kendi bilgisayarlarında yaparlar. Bu şekildeki pek çok dağıtımın paket yönetim sisteminin yazılımların dağıtıma uygun derlenmesi için dağıtıma özgü bir derleme ve inşa sistemi vardır. Melez yöntemde ise bu iki yöntem de kullanılır.
Türkiye'de Fedora üzerinde geliştirilen Turkuaz, Gelecek ve Mandrake üzerinden geliştirilen Turkix, Armador OS 2006 gibi projelerden sonra TUBİTAK bünyesinde Pardus isimli bir dağıtım geliştirilmektedir. Pardus her Bilgisayar okuryazarı'nın kolayca kurup kullanabilmesi amaçlanarak geliştirilmektedir. Bu nedenle kurulumundan yönetimine kadar pek çok araç ve teknoloji Pardus geliştiricileri tarafından özel bir proje olarak geliştirilmektedir.
Finansal güç açısından; Novell tarafından satın alınan ve milyar dolarlık bir bütçeye sahip Suse ve bunun yanı sıra Fedora Core'un da sahibi Red Hat linux dağıtımları ekonomik olarak en büyük özgürlüğe sahiptir. Aynı zamanda, Mandrake'nin (yeni adıyla Mandriva) arkasında ise dünya devi Vivendi-Universal şirketin bulunmaktadır. Kullanımı ve yüklenmesi en rahat olan Linux dağıtımlarından bir tanesi de Ubuntu'dur ve bu dağıtıma Canonical şirketi destek olmaktadır. Bu dağıtım içerisinde bulunan araçlar sayesinde kolay ve sorunsuz kullanım desteği sağlamaktadır.
Mepis, Ubuntu, Yoper, Knoppix, Libranet, Linspire, Xandros ve Adamantix gibi birçok linux dağıtılımında da baz olarak kullanılan Debian; Google da başta olmak üzere birçok web sitesi tarafından başlıca kullanılmaktadır.
Hazır dağıtımların yanı sıra, internet depolarından kaynak kodlar alınarak hazırlanan ve deneyimli kullanıcılara hitap eden bir dağıtım modeli daha bulunmaktadır. Bu dağıtımların en popüleri Gentoo, en geniş kapsamlısı Linux From Scratch, kurulumu en rahat olanı da Source Mage'dir. Bunun yanı sıra; Rock Linux kurulması halinde size özel bir dağıtıma dönüşebilmekte ve iso olarak CD'den kurulacak şekilde hazırlanıp sunulabilmektedir. Günümüzde sunulan birçok linux dağıtılımı Rock Linux'de kurulmuştur ya da geliştirilmektedir.
Bunun için sistemi kullanacak kullanıcı ya da sistemin üstleneceği göreve uygun olarak Linux çekirdeği ve birlikte binlerce özgür yazılım projesi ürünü kullanılarak birlikte çalışacak şekilde bir sistem oluşturulur.
Kullanım yaygınlıkları ve GNU/Linux dünyasına katkılarıyla öne çıkan bazı dağıtımlar vardır: Ubuntu, Debian, Slackware, Mandriva Linux (Mandrake), Pardus , Red Hat, Fedora Core, SUSE bunlardan bazılarıdır.
Bir Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya USB Bellek üzerinden çalışabilecek şekilde de tasarlanabilmektedir. Bir dağıtımın bu şekilde kullanılabilen sürümüne "Çalışan sürüm" (İngilizce: live version ), kullanıldığı medyalara göre de "Çalışan CD" (Live CD) veya "Çalışan USB" (Live USB) denilmektedir. Bazı dağıtımlar ise sadece çalışan sürümü ile yayınlanmaktadır. Bu alanda en çok bilinen dağıtım Debian temel alınarak hazırlanan Knoppix ve bir dağıtımı temel almamış olan Slax'dır. Ayrıca Mandrake temel alınarak hazırlanan Turkix (yerli) sayılabilir.
Kullanıcılar açısından dağıtımları birbirinden ayıran en önemli faktörler dağıtımların kullandıkları paket yönetim sistemleri, masaüstü ortamları ve yönetim araçlarıdır. Paket yönetim sistemleri yazılımların kurulup kaldırılması için kullanılırken, masaüstü ortamları kullanıcıların sistem gereksinimleri ve ihtiyaç duydukları masaüstü araçları ve konforu açısından önemlidir. Örneğin bazı sunucu dağıtımlarında hiçbir masaüstü ortamı bulunmazken Ubuntu gibi ev-ofis amaçlı bazı dağıtımların farklı masaüstü seçenekleri ile kullanılabilme imkânı bulunmaktadır.
Dağıtım geliştirme modelleri de paket yönetim sistemleri açısında temelde üç grupta incelenebilir. Bu üç grup ikili paket yönetimi, kaynak paket yönetimi ve melez paket yönetimidir. İkili yöntemde paketler yazılımcıların kaynak kodlarından ilgili dağıtımın özelliklerine uygun şekilde derlenerek ikili hale dönüştürülür ve paket depolarından kullanıcılara sunulur. Kaynak paketlerde ise yazılımlar kaynak kodları ile depolarda bulunur, kullanıcılar derleme işlemini kendi bilgisayarlarında yaparlar. Bu şekildeki pek çok dağıtımın paket yönetim sisteminin yazılımların dağıtıma uygun derlenmesi için dağıtıma özgü bir derleme ve inşa sistemi vardır. Melez yöntemde ise bu iki yöntem de kullanılır.
Türkiye'de Fedora üzerinde geliştirilen Turkuaz, Gelecek ve Mandrake üzerinden geliştirilen Turkix, Armador OS 2006 gibi projelerden sonra TUBİTAK bünyesinde Pardus isimli bir dağıtım geliştirilmektedir. Pardus her Bilgisayar okuryazarı'nın kolayca kurup kullanabilmesi amaçlanarak geliştirilmektedir. Bu nedenle kurulumundan yönetimine kadar pek çok araç ve teknoloji Pardus geliştiricileri tarafından özel bir proje olarak geliştirilmektedir.
Finansal güç açısından; Novell tarafından satın alınan ve milyar dolarlık bir bütçeye sahip Suse ve bunun yanı sıra Fedora Core'un da sahibi Red Hat linux dağıtımları ekonomik olarak en büyük özgürlüğe sahiptir. Aynı zamanda, Mandrake'nin (yeni adıyla Mandriva) arkasında ise dünya devi Vivendi-Universal şirketin bulunmaktadır. Kullanımı ve yüklenmesi en rahat olan Linux dağıtımlarından bir tanesi de Ubuntu'dur ve bu dağıtıma Canonical şirketi destek olmaktadır. Bu dağıtım içerisinde bulunan araçlar sayesinde kolay ve sorunsuz kullanım desteği sağlamaktadır.
Mepis, Ubuntu, Yoper, Knoppix, Libranet, Linspire, Xandros ve Adamantix gibi birçok linux dağıtılımında da baz olarak kullanılan Debian; Google da başta olmak üzere birçok web sitesi tarafından başlıca kullanılmaktadır.
Hazır dağıtımların yanı sıra, internet depolarından kaynak kodlar alınarak hazırlanan ve deneyimli kullanıcılara hitap eden bir dağıtım modeli daha bulunmaktadır. Bu dağıtımların en popüleri Gentoo, en geniş kapsamlısı Linux From Scratch, kurulumu en rahat olanı da Source Mage'dir. Bunun yanı sıra; Rock Linux kurulması halinde size özel bir dağıtıma dönüşebilmekte ve iso olarak CD'den kurulacak şekilde hazırlanıp sunulabilmektedir. Günümüzde sunulan birçok linux dağıtılımı Rock Linux'de kurulmuştur ya da geliştirilmektedir.
Debian tabanlı dağıtımlar için tıklayınız
Gentoo tabanlı dağıtımlar için tıklayınız
Slackware tabanlı dağıtımlar için tıklayınız
Başka bir dağıtımı temel almamış olan dağıtımlar için tıklayınız
Popüler Linux Dağıtımları
En popüler Linux dağıtımlarında yaklaşık bir sene önceki durum değişmiş bulunuyor. 15 ay öncesinin açık arayla lider dağıtımı Ubuntu, DistroWatch'ın popülerlik sıralamasına göre bugün 2. sıraya geriledi. 2012, masaüstü Linux'lar için farklı bir yıl olacak gibi görünüyor. Aralık 2011 sonları itibariyle bu seneki DistroWatch Linux dağıtımları popülerlik sıralaması ise şöyle oldu:
1. Linux Mint
2010'da üçüncü sırada bulunan Linux Mint, bu sıçrayışını yeni kullanıcılar için önemli kolaylıklar sağlamasına bağlı. Mint, aslında Ubuntu tabanlı bir dağıtım ancak özel masaüstü ve menüler, yapılandırma araçları ve web tabanlı bir yükleme arayüzü sunuyor. Mint, Ubuntu yazılım depolarıyla da uyumlu.
Mint'in popülaritesinin artmasının ana nedeni, bekli de masaüstü ortamlarına olan esnek yaklaşımı. Mint 12'de herhangi bir masaüstü ortamını kendiniz seçebiliyorsunuz.
2. Ubuntu
Masaüstü Linux'u dikkat çekici hale ilk getiren Ubuntu, uzun zamandır tercih ediliyor. Ubuntu, şüphesiz hala çok iyi bir dağıtım, ancak bazı kullanıcılar, onun mobil arayüzlere benzer bir arayüze sahip olmasından yakınıyor.
3. Fedora
Geçen sene 2. sırada bulunan Fedora, bu sene 3. sırada bulunuyor. Red Hat Enterprise Linux'un ücretsiz sürümü olan dağıtım, kurumsal özellikleriyle öne çıkıyor. Fedora, iyi güvenlik özelliklerine ve çeşitli masaüstü seçeneklerine sahip.
4. openSUSE
Geçen sene de dördüncü sırada bulunmasına rağmen aslında daha çok indiriliyor. Novell tarafından desteklenen openSUSE, öncelikle "herkes için sağlanması en kolay Linux ve en yaygın Linux olmak" amacını güdüyor.
5. Debian
Birçok Linux dağıtımının "büyükbabası" olarak görülen Debian, geçen seneye göre bir sıra yükseldi. Tarihi 1993'lere dayanan Debian, en sorunsuz dağıtımlardan. Kullanımı Mint ve Ubuntu kadar kolay olmasa da Linux hayranları arasında oldukça popüler.
6. Arch
Geçen sene 9. sırada bulunan Arch, bu sene 6. sıraya sıçramayı başardı. Bunun nedeni ise Ubuntu ve Mint gibi popüler dağıtımların mobil stile kayması ve tecrübeli kullanıcıların grafiksel olarak daha basit bir görünüme sahip işletim sistemi araması olabilir.
7. PCLinuxOS
Geçen sene 5. sırada olan PCLinuxOS, bu sene 7. sıraya geriledi. PCLinux OS, kullanıcı dostu bir Linux dağıtımı ve popüler grafik kartlarını, ses kartlarını ve çevre birimlerini destekliyor.
8. CentOS
Geçen sene bu listede ismi geçmeyen CentOS, ücretli sertifika ve desteğe ihtiyaç duymayan kurumsal kullanıcılara yönelik Red Hat Enterprise Linux tabanlı bir dağıtım. CentOS bugün web sunucularında sıklıkla kullanııyor.
9. Puppy
Geçen sene 10. sırada bulunan Puppy Linux, taşınabilir yapısı ve eski makinelerde bile çalışabilmesiyle bu sene 9. sıraya oturmuş bulunuyor.
10. Mandriva
Mandriva geçen sene 7. sırada bulunuyordu. Dağıtım birçok hoş özelliğe sahip olsa da, liderlik sorunları nedeniyle başı oldukça ağrıdı. Yine de Ağustos'ta dikkat çeken bir yeni sürüm yayınlayan dağıtım, kullanım kolaylığı ve esnekliğiyle öne çıkıyor.
İndirme Linkleri ve Resmi Siteleri
Linux Mint 12 Lisa
Torrent (32 bit) İndirmek için tıklayın
Torrent (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi Main Page - Linux Mint
Mandriva One 2011
Torrent (32 bit) İndirmek için tıklayın
Torrent (64 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (32 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi Mandriva
Ubuntu 11.10
ISO (32 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi Homepage | Ubuntu
Fedora 16 Desktop Edition
ISO (32 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi Fedora Project Homepage
openSUSE
ISO (32 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi openSUSE
Arch Linux Core
Torrent (32 bit) İndirmek için tıklayın
Torrent (64 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (32 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi Arch Linux
Gentoo
ISO (32 bit) İndirmek için tıklayın
ISO (64 bit) İndirmek için tıklayın
Resmi sitesi Gentoo Linux -- Gentoo Linux News
Konu tarafımca hazırlanmıştır.
Son düzenleme: