Günümüzde kullanılan bilgisayarların geneli hava soğutma yöntemi ile soğutulmaktadır.Bu nedenle bu yöntem hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.Hava soğutmanın üç şekilde yapıldığını söyleyebiliriz.Bunlardan ilkine doğal soğutma diyebiliriz.Bu yöntemde ısı üreten parçanın üzerine hiçbir ilave yapılmaz parçanın kendi yüzeyi ve doğal hava akışı parçanın soğutulması için yeterlidir.
Doğal soğutmanın yetmediği durumlarda ısı dağıtıcı heatsink ile soğutma yöntemi kullanılır.Bu ikinci yöntemde kullanılan ısı dağıtıcılar vasıtası ile parçanın ısısı emilir ve buna ek olarak ısıyı havaya ileten alan genişletilerek soğutma performansı arttırılır.
İkinci yöntemin soğutmaya yetmediği durumlarda sisteme bir fan eklenerek üçüncü yöntem olan fanla soğutma yöntemine başvurulur.Bilgilsayarların birçok parçası bu yöntemle soğutulmaktadır fanla soğutma sistemi temel olarak ısı dağıtıcıları ve fanlardan oluşmaktadır.
Isı dağıtıcıları
Genelde çok ısı üreten işlemci gibi paçalara takılırlar.Kullanılan malzeme genelde alüminyum,bakır ya da her ikisinin karışımıdır.Isı dağıtıcılarının iki temel işlevi vardır.Bunlardan ilki ısı üreten malzemenin üzerine takıldığı için üretilen ısının bir kısmını absorb yani emmesidir.Isı dağıtıcılarının ikinci işlevi ise hava ile temas yüzeyini artırarak ısı transferini arttırmaktır.Isı dağıtıcılarının pratikteki bir diğer işlevi ise tek başlarına yeterli olamadıkları durumlarda üzerlerine fan montajını kolaylaştırmalarıdır.İyi bir ısı dağıtıcısı geniş bir yüzey alanına sahip ve hafif olandır.Özellikle sıcak yüzeye temas eden bölüm bakır olmalıdır.Isı boruları sistemin performansını artıracağı için bol miktarda olmalıdır.
Isı dağıtıcılarında kullanılan malzemelerden alüminyumun özellikleri
Özkütlesi düşük bir metaldir.Hava ile temas yüzeyini arttıracak geniş alanları alüminyum ısı dağıtıcı kullanarak daha hafif bir şekilde elde edilebilir.Bu malzemenin diğer bir özelliği ise ısıyı bakıra göre havaya daha iyi iletebilmesidir.
Isı dağıtıcılarında kullanılan malzemelerden bakırın özellikleri
Bakır alüminyuma göre ısıyı daha iyi ileten bir metaldir.Bakırın alüminyuma göre en büyük dezavantajı özgül kütlesinin çok daha büyük olmasıdır.Bu nedenle aynı büyüklükteki bakır soğutucular alüminyum soğutuculardan çok daha ağır olurlar.
Isı Boruları
Isı boruları ısı dağıtıcılarının performanslarını arttırmak için kullanılırlar.Bu boruların içinde bir çeşit fitil ve çok özel bir sıvı vardır.Bu sıvının özelliği çok kolay buharlaşıp yoğunlaşabilmesidir.Bu sıvı tabandaki yüksek sıcaklıkla buharlaşarak boru içinde yükselir fakat soğutucunun üst kısımlarında sıcaklık daha düşük olduğu için tekrar sıvı haline gelir tekrar sıvılaşan madde boru içindeki fitil vasıtasıyla tekrar tabana gönderilir böylece bir devridaim oluşur.Bu devridaim ısı dağıtıcısının performansını artırır.
Fanlar
Hava soğutma sistemlerinde fanların amacı ısınan yüzeylerin çevresinde biriken sıcak havayı uzaklaştırmak ve sıcak havanın yerine soğuk hava yollamaktır.
Günümüzde yaygın olarak 4cm ile 12cm arasında değişen ebatlarda fanlar kullanılmaktadır.Fanların performansını belirleyen iki şey vardır.Bunlardan ilki kanatlarının genişliğidir.Bir fanın kanadı ne kadar geniş olursa üfleyeceği hava miktarı o kadar artar.Dolayısı ile hava soğutmalı sistemlerde performansı artırmak için daha büyük fanlar kullanılır.Fanların performansını belirleyen ikinci şey ise dönüş hızıdır.Bir fan ne kadar hızlı dönerse performansı da o kadar artar.Fanların dönüş hızı RPM bir dakikadaki dönüş hızı ile ölçülür.Fanların performansları genelde ürünün kutusunda ya da üretici sitelerde verilir ve CFM bir dakikada kaç Fit küp hava üflediği ile ölçülür.
Fanlarda genellikle Sleevebearing ya da Ballbearing olmak üzere iki tip yatak kullanılır ve kullanılan yatak tipi fanın gürültüsünü ve ömrünü önemli ölçüde etkiler. Bunlardan sleevebearing yatak tipinin üretim maliyetleri daha düşük olmakla birlikte kullanım ömrü daha kısadır. Ayrıca bu yatak tipini kullanan fanlar diğer yatak tiplerini kullanan fanlara göre daha gürültülü çalışırlar.Bu nedenle kullanıcılar arasında tercih edilmemelidirler.Ballbearing yatak tipini kullanan fanların maliyetleri sleevebearing yatak tipi kullanılan fanlara kıyasla daha yüksektir.Buna rağmen kullanım ömrünün daha uzun olması ve daha sessiz çalışma gibi avantajları taşımaları nedeniyle kullanıcılar arasında tercih edilmelidirler.
Fanların gürültüleri genelde ürünün kutusunda ya da üretici sitelerde verilir ve dBA ile ölçülür.Fanların gürültü düzeyinin insanlarda oluşturduğu rahatsız edici etki kişiden kişiye değişmektedir.22,5 dBa ve altı gürültü üreten fanları 1m uzaktan duymak mümkün olmadığı için bu fanları sessiz olarak nitelendirebiliriz.30 dBa bir çok kişi tarafından tahammül edilebilir gürültü sınırı olarak nitelendirilir ve bu düzeyin üstünde gürültü üreten fanlar kullanıcılarda rahatsız edici bir etki oluşturmaktadır.40 dBa ve üzeri fanların ürettiği gürültü saç kurutma makinesi ile yarışabilecek düzeydedir.
Son düzenleme:
